Mìneachadh
Tha caochladh dhòighean sa Ghàidhlig air innse mu rudan a thachair ron a seo, nam measg a bhith a’ cleachdadh:
- bha, an robh, cha robh.
Tha an riochd bha air a chleachdadh aig toiseach seantans (no clàs) agus às dèidh:
- cò/dè/cuin a/carson a/ciamar a? (no an leithid)
- ma, ged a, mar a, nuair a, fhad ’s a, on a, a (no an leithid).
Mar eisimpleir:
- Bha e ann.
- Dh’obraich mi cruaidh agus bha mi sgìth. (‘clàs’)
- Cò bha ann?
- Thachair seo fhad ’s a bha sinn a-muigh.
Tha an riochd robh air a chleachdadh airson faighneachd an do thachair rud no airson a ràdh nach do thachair:
- An robh thu ann?
- Cha robh duine aig an taigh.
Tha robh air a chleachdadh cuideachd ann an suidhichidhean leithid:
- Thuirt e gun robh e sgìth.
- Sin an duine ris an robh mi a’ bruidhinn
- Càit an robh thu?
- Sin far an robh iad a’ fuireach aig an àm sin.
Tha bha/an robh/cha robh air an cleachdadh airson sealltainn càit an robh rud no cò ris an robh rud coltach:
- Bha sinn sa bhùth.
- Bha i fuar an-dè.
Tha iad air an cleachdadh cuideachd le faclan gnìomh airson innse mu rud a thachair thairis air ùine:
- Bha e a’ ruith fad uair a thìde.
- Cha robh iad ag obair idir an-dè.
Ma tha faclan airson rudan mar bòrd no uinneag a’ dol leis an fhacal gnìomh, chan eil iad ag atharrachadh nuair nach eil an t-alt (an, am, a’, an t-) leotha:
- Bha mi a’ glanadh bòrd.
- Bha mi a’ glanadh uinneag.
Tha iad ag atharrachadh, ge-tà, ma tha an t–alt leotha (am bòrd, an uinneag). Tha an t-atharrachadh a rèir a bheil am facal fireannta (mar bòrd) no boireannta (mar uinneag):
- Bha mi a’ glanadh a’ bhùird.
- Bha mi a’ glanadh na h-uinneig(e).
Ma tha mi, thu, e, i, sinn, sibh, iad a’ dol leis an rud a thachair, tha am pàtran a leanas air a chleachdadh:
- An robh thu gam fhaicinn? (mi)
- Bha mi gad chluinntinn. (thu)
- Càit an robh thu ga chur (e)
- Bha iad ga h-ithe (me, a’ chèic). (i)
- An robh iad gar cluinntinn? (sinn)
- Bha mi gur feitheamh ùine mhòr. (sibh)
- Bha iad gan dèanamh. (iad)
- Bha iad gam bruich. (iad)
[Tha toiseach fhaclan ag atharrachadh às dèidh gam (mi), gad (thu), ga (e). Uaireannan, tha gam agus gad air an ràdh mar dhà fhacal: ga mo (gam), ga do (gad).]
