Mìneachadh
Tha faclan leithid à/às, air, ann, mu, ri, (os) a’ dol còmhla ri faclan eile mar àite, measg, taobh (agus an leithid) gus abairtean cumanta a dhèanamh suas mar a leanas:
- às – às dèidh, às aonais
- air – air beulaibh, air cùlaibh, airson, air feadh, air sgàth, air tòir
- ann – an àite, an dèidh, am measg, an aghaidh, am broinn, an comhair
- mu – mu choinneamh, mu dheidhinn, mun cuairt, mu thimcheall
- ri – ri taobh
- (os) – os cionn.
Nuair a tha na h-abairtean seo air an cleachdadh còmhla ri faclan eile, gheibhear na pàtrain a leanas.
Mura bheil an t-alt (an/am, a’, an t-, na) leotha, mar as trice chan eil toiseach no deireadh fhaclan ag atharrachadh:
- ri taobh uinneag (bheag), air cùlaibh doras (mòr), os cionn beinn.
Far a bheil am facal (gun an t-alt) a’ seasamh airson barrachd air aon de rud, tha an toiseach ag atharrachadh (ach le litrichean nach bi ag atharrachadh san dòigh seo mar l/n/r/sg/sm/sp/st). Chan eil an deireadh ag atharrachadh anns an riochd a tha a’ crìochnachadh le –an no –ichean (me, uinneagan) ach tha leis an riochd le i (bodaich):
- air cùlaibh dhorsan (dorsan), am measg bhodach (bodaich).
Ma tha an t-alt (an/am, a’, an t-, na) leis an fhacal, tha faclan fireannta (doras, balla) ag atharrachadh mar a leanas (ma tha e comasach do na litrichean aig an toiseach agus an deireadh aca atharrachadh):
- ri taobh a’ bhodaich, air cùl an dorais (mhòir), ri taobh a’ bhalla (bhig).
Ma tha an t-alt (an/am, a’, an t-, na) leis an fhacal, tha faclan boireannta (cailleach, uinneag, sgoil) ag atharrachadh mar a leanas (ma tha e comasach do na litrichean aig an toiseach agus an deireadh aca atharrachadh):
- ri taobh na caillich(e), air cùlaibh na sgoile
- air beulaibh na h-uinneig mhòir / air beulaibh na h-uinneige mòire.
[Cluinnear an dà chuid an riochd traidiseanta na h-uinneige mòire agus an riochd na h-uinneig mhòir san latha an-diugh.]
Ma tha barrachd air aon ann den rud, tha an t-alt a’ tionndadh gu nan/nam. Chan eil toiseach an fhacail air atharrachadh uair sam bith. Chan eil an deireadh ag atharrachadh anns an riochd a tha a’ crìochnachadh le –an no –aichean (uinneagan, busaichean) ach tha leis an riochd le i (bodaich) agus ann an àireamh bheag de sheann abairtean:
- ri taobh nan taighean, air cùlaibh nan càraichean
- airson nam balach (balaich), air cùl nan cnoc (cnuic).
Gheibhear am pàtran a leanas le mi, thu, e, i, sinn, sibh, iad:
- air mo chùlaibh (mi)
- air do bheulaibh (thu)
- às a dhèidh (e)
- air a son (i)
- nar n-àite (sinn)
- nur dèidh (sibh)
- nam measg (iad)
- mun coinneamh (iad)
